30.07.2025 tarihinde yayınlanan 32971 sayılı Resmi Gazete’de yer alan değişikliklerle birlikte mal alım, hizmet alım ve yapım işlerinde bir takım değişiklikler yapılmıştır.
Bu yazıda, yapım işlerine yönelik bu gazetede yer alan önemli değişiklikleri maddeler halinde ele alacağım:
Fiyat farkı esaslarına ilişkin değişiklikler
Aynı ay içinde birden fazla hakediş yapılması durumunda fiyat farkı hesabı
Hakedişlerin normal şartlar altında ayın hemen başında uygulama ayı ( bir önceki ay ) endeksleri belli olduktan sonra yapılması esastır. Ancak uygulama ayı endeksleri belli olmadan düzenlenen hakedişlerde, mevcut fiyat farkı esaslarında, fiyat farkı hesabının, daha sonra endeksler açıklanınca ayrıca bir ek hakediş ile yapılması gerektiği yazıyordu. Pratikte hakedişler bu şekilde yapılmıyor, bir önceki ayın endeksleri kullanılıyor, bir sonraki hakedişlerde endeksler güncellenerek kayıplar telafi ediliyordu. Bu durum mevzuata aykırılıklar oluşturuyor, kimi zaman sayıştay raporlarında da ele alınıyordu. Mevcut defacto durum ile ortaya çıkan bu durum, yeni düzenlemede yer almış ve uygulama ile mevzuat uyumlu hale getirilmiş oldu. Eklenen madde şu şekilde ;
“Ancak bir ay içerisinde birden fazla hakediş düzenlenmesi ve hakedişe uygulanacak endekslerin henüz belli olmaması halinde, fiyat farkı hesabında bir önceki aya ait endeksler kullanılır ve uygulama ayına ait endeksler belli olduğunda sonraki hakedişlerde fiyat farkı hesabı buna göre düzeltilir.”
Yeni birim fiyatlarda fiyat farkının hesaplanması
Sözleşmede yapımına karar verilen ya da yapımından vazgeçilen bir imalatın fiyatının belirlenmesi durumunda, bu imalata ilişkin fiyat farkının nasıl hesaplanacağı biraz daha anlaşılır hale getirilecek metin, fiyat farkı verilen işler ve verilmeyen işler için iki başlıkta toparlanarak yeniden ele alındı.
Buna göre, fiyat farkı verilen işlerde, yeni oluşturulan birim fiyat için fiyat farkı, ihale tarihine indirgenerek hesap edilecek. Fiyat farkı verilmeyen ancak uzatılan süre içinde fiyat farkı verileceği belirtilen işlerde de yeni oluşturulan birim fiyat, sözleşmedeki iş bitim tarihine getirilerek hesap edilecek.
Revize edilen iş programının geriye doğru düzenlenemeyeceği
Mücbir sebep yahut idareden kaynaklanan sebeplerle süre uzatımı halinde verilmesi gereken süre uzatımına ilişkin hazırlanan revize iş programında, mevcut uygulamalarda, bir takım idarelerde geriye dönük iş programları revize edilebiliyor, bir takım idarelerde ise geriye dönük iş programlarının revize edilmesine müsaade edilmiyordu. Bu da yapılan denetimlerde, yahut iş akışlarında sorunlara sebebiyet veriyordu.
Yapılan yeni düzenleme ile bu karmaşanın önüne geçildi. Değiştirilen yeni fıkra ile artık süre uzatımına sebep olan durumun ortaya çıktığından önceki döneme ait ödenek dağılımında değişiklik yapılamayacak. İlgili fıkrayı buraya ekliyorum.
Aynı Esasların 7 nci maddesinin dördüncü fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. “(4) 4735 sayılı Kanunun 10 uncu maddesinde belirtilen mücbir sebep hallerinin gerçekleşmesi veya sözleşmenin ifasının idareden kaynaklanan nedenlerle gecikmesi nedeniyle yükleniciye süre uzatımı verilmiş olması halinde, revize iş programı düzenlenir. Revize iş programında, süre uzatımına sebep olan durumun ortaya çıktığı tarihten önceki döneme ait aylık ödenek dağılımında değişiklik yapılamaz. Gerçekleştirilmesi gereken aya göre iş kalemleri ya da iş grupları için uzatılan süreye göre revize edilen iş programına uygun olarak fiyat farkı hesaplanır. Bu kapsamda revize edilen iş programına yüklenicinin kusuru nedeniyle uyulmadığı takdirde ikinci fıkraya göre işlem yapılır.”
Burada bir önemli hususu da belirtmek istiyorum. Süre uzatımının sebep olduğu olayın ortaya çıkış tarihi, işin en başı da olabilir. Örneğin işin en başta durması, ya da işin en başında ödenek kaynaklı problemlerin ortaya çıkması halinde ve bu konulara ilişkin süre uzatımlarının işin sonunda verilmesi durumunda, yapılacak revize iş programında, bu maddeye göre iş programını geriye dönük düzenlemek mümkün olabilecektir. Bu da elde edilecek fiyat farkını gelirini değiştirebilecektir.
Bu maddeler 01/09/2025 de yürürlüğe girecek olup, daha önce ihalesi yapılan işlerde, o dönem geçerli olan mevzuata göre işlemler yürütülecek.
İhale uygulama yönetmeliğindeki değişiklikler
Yaklaşık maliyetin hazırlanırken güncellenmesi
Ülkemizde son yıllarda yaşanan yüksek enflasyon, kamu ihalelerinde de önemli bir etken durumunda. İhalenin temel unsurlarından biri olarak hazırlanan yaklaşık maliyetin enflasyon karşısında güncelliğini çoğu zaman yitirmesi nedeni ile, yaklaşık maliyetin hazırlanırken güncellenmesi hususu, ihale uygulama yönetmeliğinin ilgili 10 ve 11 numaraları maddelerinde belirtildi.
Yapım işlerine ait tip sözleşmelerdeki değişiklikler
Yer teslim tutanağı ve fiili iş yeri teslimi tanımı belirginleşti.
Bazı işlerde sözleşme sonrası her ne kadar mevzuat gereği yer teslim tutanakları düzenlense de, bir çok nedenle işe fiili olarak başlanamıyordu. Bu durum, tip sözleşmeye de açıkça eklenerek, yer teslimi sonrası ortaya çıkan yükümlülüklerin ne zaman başlayacağına ilişkin belirsizlikler böylece giderilmiş oldu. Eklenen tip sözleşme maddesi şu şekilde :
“9.6. Yüklenicinin işe başlamasına mâni olacak ve yükleniciden kaynaklanmayan hukuki, idari, teknik veya fiili bir engel olması durumunda düzenlenecek işyeri teslim tutanağında bu durum belirtilmek kaydı ile yer teslimi yapılır. Ancak bu durumda, işin süresi başlamış olmakla birlikte iş durdurulmuş sayılır. İşe başlanmasına engel teşkil eden durumun ortadan kaldırılmasını izleyen en geç beş iş günü içinde idare tarafından iş tekrar başlatılır. Bu madde kapsamında fiilen işyeri teslimi yapılmaksızın işin süresinin başlatıldığı durumlarda, tutanağın düzenlenmesi ile fiilen işyeri tesliminin yapılması arasında geçen süre işin süresine eklenir. Yüklenici işyeri teslimine bağlı yükümlülüklerini işyerinin fiilen teslimini müteakip gerçekleştirir.”,
Hakediş onay ve tahakkuk süreleri belirginleştirildi
Tip sözleşmede yer alan ,
“Hakediş raporları yüklenici veya vekili tarafından imzalanıp idareye verildiği tarihten başlamak üzere İdarece en geç otuz gün içinde onaylandıktan sonra otuz gün içinde tahakkuka bağlanarak on beş gün içinde ödenir“
maddesinde, hakediş onay süresinde 30 gün ile tahakkuka bağlanacak süre olan 30 günün kimi zaman aynı 30 gün içinde yer aldığı ifade edilebilmekte idi, yeni tip sözleşme metninde, bu konu daha anlaşılır bir hale getirildi. Böylece idareler, ay başında hazırlanacak hakedişi 30 gün inceleyip, sonraki 30 günde de tahakkuka bağlayarak ödeme emri işlemlerini 60 gün sonraya mevzuat yönüyle kaydırmalarında hiç bir belirsizlik kalmamış oldu. Yeni tip sözleşmede madde metni şu şekilde değişti:
“Hakediş raporları, yüklenici veya vekili tarafından imzalanıp idareye verildiği tarihten başlamak üzere idarece en geç otuz gün içinde onaylandıktan sonra bu tarihi izleyen en geç otuz gün içinde hakediş tahakkuka bağlanır, tahakkuk tarihinden başlamak üzere en geç on beş gün içinde ödeme yapılır.“
Fiyat farkı verilen avanslı işlerde, avansın güncellenerek mahsup edilmesi
Fiyat farkı ve avans verilen sözleşmelerde, belli durumlarda avans geri çağırılabiliyor. Örneğin iş programının gerisinde kalınması, avansın şartlara uygun sarf edilmemesi, zamanında işe başlanılmamış olması yahut işin tasfiye edilmesi. Bu durumlarda eğer mahsup işlemi yapılamamışsa, mahsubu yapılamayan kısmın avans tutarları tespit/tasfiye tarihi esas alınarak hesaplanacak Pn katsayısı ile güncellenecek. Pn 1 sayısından küçük ise, güncelleme yapılmayacak.
Birim fiyatlı işlerde geçici kabul teminatı %3
Daha önce birim fiyatlı işlerde geçici teminat bedeli %5 iken yeni düzenleme ile bu oran, anahtar teslim işlerde olduğu gibi %3 olarak revize edildi.
Geçici teminatların güncellenmesi
Sözleşmelerde fiyat farkı olan işlerde geçici teminat bedelleri daha önce sözleşme tarihi itibari ile güncellenerek hakedişlerden kesiliyor ya da teminatlandırılıyor idi. Yeni düzenlemede, sözleşme tarihi üzerinden değil Pn katsayısı yani ihale tarihi üzerinden güncellenerek teminatlar kesilecek. Bu da ihale tarihi ile sözleşme tarihi arasında davalar itiraz vb. nedenlerle çok uzun süre alan işler için önemli bir etken olacak.
Yapım işleri genel şartnamesindeki değişiklikler
Kısmi geçici kabulü / kesin kabulü yapılan işlerde sigorta şartları değişti
Yeni gelen düzenleme ile, kısmi geçici kabulü ve daha sonra kısmi kesin kabulü yapılan işlerde all risk sigortasının bu kısımlara ilişkin değişikliği mümkün kılındı. İlgili maddeye eklenen fıkra şu şekilde:
“Tamamlanmış ve müstakil kullanıma elverişli bölümleri için kısmi geçici kabul yapılan işlerde, bu kısımlara ilişkin olarak genişletilmiş bakım devresi teminatını içeren sigorta yaptırılır. Kısmi kesin kabul yapılması halinde ise, bu kısımlar için düzenlenen genişletilmiş bakım devresi teminatını içeren sigorta sonlandırılır.”
Proje teslim şartları değişti
Mevcut yapım işleri genel şartnamesinde, uygulama projelerinin sözleşme esnasında diğer ekleri ile birlikte teslim edilmesi gerekiyordu. Yeni yapılan düzenleme ile birlikte, uygulama projelerinin ön ve/veya kesin projelere aykırı olmamak şartı ile iş programına göre yapılacak imalatlara başlamadan en az on beş gün önce yazı ekinde yükleniciye teslim edilebileceği madde metninde düzenlendi.
Yine aynı şekilde daha önce işin bitmiş durumunu gösteren nihai projelerin ( as build ) geçici kabul yapıldıktan sonra teslim edilmesi gerektiği ifade edilirken, yeni düzenlemede bu projelerin geçici kabulün yapılmasına ilişkin başvuru ile birlikte idare teslim edilmesi madde metninde değiştirildi.
Projelerde değişiklik durumunda süre uzatımı
Yapım işleri genel şartnamesinde, “Proje değişiklikleri işin süresini etkileyecek nitelikte ise yüklenicinin bu husustaki süre talebi de idare tarafından dikkate alınır.” ifadesi bulunmakta idi, yeni düzenleme ile birlikte ; madde şu şekilde değişti :
“Proje değişiklikleri işin süresini etkileyecek nitelikte ise, değişikliğe konu işin yapılması için gerekli süre hesaplanarak süre uzatımı verilir.” denilerek, proje değişikliklerinin bir manada süre uzatımının doğal sebeplerinden biri olduğu ifade edilmiş oldu.
Proje içinde bir not, bu proje yapılmayacaktır diyorsa, yapılmayacak.
Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin projelerin uygulanmasını tarif eden ilgili maddesine, aşağıda ki madde eklendi.
“(7) İhale dokümanında yer alan uygulama projelerinde veya eklerinde bir imalatın yapımına ilişkin ayrıntıya yer verilmekle birlikte o imalatın yapılmayacağına ilişkin proje üzerinde herhangi bir not/belirtme bulunması halinde bahse konu not/belirtme esas alınır.”
Böylece bir proje incelenirken, kıyısında köşesinde bir ufak not varsa ve o notta bu projedeki imalatlar yapılmayacaktır yazıyor ise, bu ibare dikkate alınacak. Böylece, bu konudaki projeye dahil miydi, değil miydi benzerinden karmaşalar da sonlanmış olacak.
Aynı yönetmelikte, projeler arasında, yahut proje içinde çelişkiler olması durumunda hangisi esas alınmalı, yazı mı rakam mı, statik mi, mekanik mi, vaziyet planı mı plan mı, detay mı, kesit mi diye de bir belirtme yapılsaymış, iyi olurmuş. Bilindiği üzere, bu konularda da çokça anlaşmazlık mevcut.
İş programının geç teslim edilmesinde ceza değişti
İş programının geç teslim edilmesi halinde günlük iş gecikme cezasının %10’u kadar uygulanan ceza, günlük gecikme cezası olarak revize edildi.
“İdarece gerekli görülmesi kaydı” gerekçesi ile, iş programı revize edilemeyecek
Yapım işleri genel şartnamesinin iş programı başlıklı kısmında,
“İşte idarece onaylanan bir süre uzatımı olması, iş artışı/eksilişi yapılması, ödenek dilim değişikliği yapılması, idarenin izniyle havanın fen noktasından çalışmaya uygun olmadığı dönemde çalışılması, yeni fiyat tespiti yapılması gibi durumlarda ve idarece gerekli görülmesi kaydıyla yüklenici bu hususun kendisine tebliği tarihinden başlamak üzere yedi gün içinde revize iş programı düzenleyerek idarenin onayına sunmak zorundadır. Revize iş programının süresinde teslim edilmemesi veya sunulan iş programının idarece uygun bulunmaması durumunda birinci fıkradaki hükümler uygulanır.” ibaresi yer almakta idi.
Yapılan düzenleme ile idarece gerekli görülmesi kaydıyla tanımı bu fıkradan çıkarılmış ve böylece iş programının hangi hallerde değişebileceği idarelerden bağımsız, net bir hale gelmiştir.
Yeni birim fiyat yapım şartlarındaki belirsizlikler giderildi
Yapım işleri genel şartnamesinin 22. maddesi olan “Sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belirli olmayan işlerin fiyatının tespiti” başlığı altında madde tümüyle yenilendi. Birim fiyatlar yapılırken, fiyat farkı olan işler ve olmayan işler adı altında iki ana başlık altında yeni birim fiyatların nasıl yapılması gerektiği izah edildi. Yeni birim fiyatlar yapılırken kullanılması gereken analizlerde yahut öncelik sıralamalarında bir değişiklik yapılmadı.
Analizlerde kullanılacak rayiçler belirlenirken;
a) Fiyat farkı olan işlerde,
- Aşırı düşük teklif kapsamında sunduğu rayiçler varsa bu rayiçler,
- İhale ayı endeksi, ilgili ihale yılı içindeki son yayınlanan rayicin yayınladığı aya ait endekse bölünerek bu katsayı ile güncellenecek rayiçler, (örneğin ihale kasımda, son yayınlanan birim fiyat kitabı temmuzda ise, kasım/temmuz çarpanı, rayiçler ocakta yayınlandı ise, kasım/ocak çarpanı)
- İdarenin ilgili ihaleden daha önce yayınladığı ve yapmış olduğu analizlerin kullanılması durumunda, ihale ayının endeksinin, fiyatın alınacağı işin ihalesinin ihale ayına bölünmesi ile bulunacak katsayı ile güncellenecek rayiçler, ( örneğin idare ekim 2025 de yaptığı ihaledeki fiyatı, kasım 2026 da yaptığı ihalede kullanacak, kasım 2026 / ekim 2025 endeks çarpanı ile bu fiyat güncellenecek)
- İdarece kabul edilmek şartıyla, ticaret ve/veya sanayi odalarınca tespit edilen rayiçlerin tespit edildiği tarihin ihale ayına indirgenmesi ile bulunacak rayiçler, kullanılabilecek.
b) Fiyat farkı olmayan işlerde,
- Aşırı düşük teklif kapsamında sunduğu rayiçler varsa bu rayiçler,
- Proje değişikliğinin onay tarihinin içinde bulunduğu aya ait endeksin, proje değişikliğinin içinde bulunduğu yıla ait son güncel rayicin yayınlandığı aya bölünmesi ile güncellenen rayiçler, ( örneğin ihale 2025’de yapıldı, revize proje onayı nisan 2026’da yapıldı, bu durumda nisan 2026 / ocak 2026 bölünmesi ile ortaya çıkan katsayı ile ocak 2026 rayici güncellenecek)
- İdarenin ilgili ihaleden daha önce yayınladığı ve yapmış olduğu analizlerin kullanılması durumunda, proje onay tarihi endeksinin, fiyatın alınacağı işin ihalesinin ihale ayına bölünmesi ile bulunacak katsayı ile güncellenecek rayiçler, ( örneğin idare nisan 2026 revize bir proje onayladı ve yeni birim fiyat yapacak, rayiç fiyatı almak istediği işin ihalesi ise, kasım 2025’de yapıldı, bu durumda, ilgili rayicin fiyatını nisan 2026 / kasım 2025 katsayısı ile güncelleyecek)
- İdarece kabul edilmek şartıyla, ticaret ve/veya sanayi odalarınca tespit edilen rayiçlerde ise, proje değişikliği onay tarihi esas alınabilecek.
Özetle, örneğin aralık 2025’de, 2025 yılı ocak ayı rayiçleri kullanıldığında, büyük mağduriyetlere sebep oluyordu, bu değişiklik ile, uygulama yılı değil, uygulama ayı fiyatları kullanılarak, bu mağduriyetin önüne geçilmiş oldu.
Bu konuda kişisel görüşüm, fiyat farkı olan işlerde, yeni bir birim fiyat yapılırken, kullanılacak rayiç ve analizlerde, ihale yılı ocak ya da temmuz ayı rayiçlerini ileriye doğru ihale tarihine güncellemek suretiyle kullanmak değil, piyasa koşullarının daha güncel ve gerçekçi olduğu uygulama ayı fiyatlarını kullanmak ve bu fiyatları ihale ayına indirgemek suretiyle fiyatı tespit etmek şeklinde olmalıdır. Mevcut düzenlemede ve önceki uygulamalarda, ihalenin yapıldığı yılda, ilgili rayiç var ise, öncelikle bu rayicin kullanılması eğer ihale yılında bu rayiç yok ise, sonraki yıllarda ilgili rayicin yayınlandığı ilk yıl hangisi ise, o rayicin kullanılması esas alınmaktadır. Bu durumda, ilave uygulanan yapılacağı, ya da mevcut uygulamanın yapımından vazgeçileceği durumlarda, güncel piyasa koşullarını yakalamak mümkün olmamaktadır. ( Örneğin pandemi krizi, ani dolar artışları, küresel bölgesel savaşlar ve getirdiği fiyat dalgalanmaları, özel bir ürüne gelebilecek ani gümrük vergileri vb. )
Geçici hakedişlerde yüklenicinin hakediş başvurusu yapmaması durumu
Mevcut düzenlemede yüklenicinin hakedişinin yapılması için her ayın ilk beş günü içinde başvuru olması halinde hakedişinin düzenleneceği, başvuru olmaması halinde ise, idarenin en çok üç ay içinde hakedişi tek taraflı düzenleyeceği yazmakta idi.
Yeni düzenlemede ilgili madde aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“a) Geçici hakediş raporları yüklenicinin başvurusu üzerine, her ayın ilk beş işgünü içinde düzenlenir. Yüklenici başvurmadığı takdirde idare, aynı ay içinde tek taraflı olarak hakedişi düzenler. Gelecek yıllara sari olmayan sözleşmelerde yaptırılan işler için, son hakediş raporu bütçe yılının sonuna rastlayan ayın yirminci günü düzenlenir.”
Geçici hakedişlerdeki mahkeme kararıyla iptal edilen “itirazı kayıt” şerhi, yeniden gündemde
Daha önceki mevzuatta, e) Yüklenicinin geçici hakedişlere itirazı olduğu takdirde, karşı görüşlerinin neler olduğunu ve dayandığı gerçekleri, idareye vereceği ve bir örneğini de hakediş raporuna ekleyeceği dilekçesinde açıklaması ve hakediş raporunun “idareye verilen ……..tarihli dilekçemde yazılı ihtirazı kayıtla” cümlesini yazarak imzalaması gereklidir.
Şeklinde yazılı olan cümle, Danıştay tarafından iptal edilmişti. Bu maddede yüklenici, iş devam ederken, idareyi daha sonra mahkemeye verebileceğini belirtilen itirazları geçici hakedişlerde yazmak zorunda olması, ciddi olumsuz sonuçlar doğuruyordu. idare ile yükleniciyi iş devam ederken karşı karşıya getiriyordu. Yüklenicinin hakkını aramasını güçleştiriyordu.
Maalesef, yeni yapılan düzenlemede de benzer bir durumla karşı karşıyayız.
Yeni eklenen maddede, geçici hakedişlerde olmasa bile, en geç kesin hesaplar idareye teslim edilinceye kadar bu itirazların yapılması gerektiği yazıyor. Bu da yine aynı şekilde, yüklenici ile idare arasından olası mahkeme itiraz vb. durumlarda kesin hesap sürecinde bir çok sorunu ortaya çıkaracak.
Yeni düzenleme şu şekilde :
“e) Yüklenicinin, geçici hakedişe veya hakediş raporunun imzalanmasından sonra tahakkuk işlemi yapılıncaya kadar hakediş raporunda yapılabilecek düzeltmelere karşı itirazlarını en geç kesin hesapların idareye teslim edildiği tarihe kadar dilekçe ile bildirmesi zorunludur.”
Mücbir sebep hallerinde yazılı başvuru şartı izahı genişletildi
Mevcut düzenlemede mücbir sebep ortaya çıktığı tarihten itibaren 20 gün içinde yazılı başvuru şartı vardı. Yeni düzenlemede aşağıdaki kısım ilgili maddeye eklenerek konu biraz daha kapsamlı olarak ele alındı.
“……. Zamanında yapılmayan yazılı bildirimler dikkate alınmaz ve yüklenici müracaat süresini geçirdikten sonra sözleşmenin feshi talebinde bulunamaz. Ancak mücbir sebep durumunun devam etmesi halinde müracaat süresinin devam ettiği kabul edilir. Mücbir sebeplerin devamı sırasında yapılacak bildirim, bildirim tarihinin yirmi gün öncesinden geçerli olmak üzere dikkate alınabilir…… “
Sözleşmenin feshi durumunda ihzarat ve yüklenici mallarının durumu
Sözleşmenin feshi durumunda yükleniciye ait ihzaratı kabul eden maller ile şantiye binası vb. yapıların fiyatları sözleşmenin fesh edildiği yıldaki rayiçler ile belirleniyordu. Bu madde yıl yerine ay olarak yeniden düzenlenerek yıl içi enflasyon mağduriyeti giderilmiş oldu.
Değişikliklerin tümünü RESMİ GAZETE içeriğinde bulabilirsiniz.